Open delen en hergebruiken van leermaterialen

Samenvatting
Open delen en hergebruiken van leermateriaal wordt door Fontys ICT gestimuleerd. Er zijn verschillende zaken die je dan moet regelen.

Docenten bij Fontys ICT ontwikkelen regelmatig leermaterialen. Dat kan variëren van 100% van scratch af zelf gemaakt tot samengesteld uit bronnen van derden en eigen geproduceerd leermateriaal.

Binnen Fontys ICT wordt aanbevolen zoveel als mogelijk bronnen van derden te gebruiken als leermateriaal, met minimale aanpassingen. In veel gevallen zal echter leermateriaal nodig zijn dat er nog niet is, zoals specifieke casussen, slides voor in de lessen of additionele opdrachten. Deze leermaterialen zul je dan zelf maken.

Fontys ICT stimuleert dat je leermateriaal dat je zelf hebt gemaakt beschikbaar stelt voor anderen. Er zijn enkele regels die je hierbij moet volgen. In dit wiki-artikel staan die regels uitgelegd. Er is een handleiding beschikbaar met informatie over meer praktische zaken die met delen en hergebruiken van leermaterialen samenhangen.

• De belangrijkste reden om leermaterialen van derden te hergebruiken is efficiency. Het bespaart potentieel tijd als je leermateriaal niet van scratch hoeft te ontwikkelen.
• De ontwikkelingen binnen het ICT-vakgebied gaan snel. Met zelf van scratch leermateriaal maken loop je dan de kans dat het al achterhaald is voordat je het gereed hebt. Zeker in het ICT-vakgebied zijn er veel partijen, zowel onderwijsinstellingen als private partijen, die kwalitatief hoogwaardig materiaal ontwikkelen en vrij beschikbaar stellen.
• Sommige leermaterialen zijn duur om te ontwikkelen. Denk aan hoge kwaliteit video of interactieve online simulaties. Bij dergelijke leermaterialen loont het om, indien aanwezig, te hergebruiken van elders.
• Sommige leermaterialen hebben een specifieke “afspeelomgeving” nodig om ze te gebruiken. Wanneer die leermaterialen online al in een dergelijke omgeving aanwezig zijn en vrij te benaderen, dan spaart dat, behalve het zelf ontwikkelen van die leermaterialen, ook het installeren en onderhouden van de afspeelomgeving. Denk bijvoorbeeld aan de platformen waar je een Massive Open Online Course (MOOC) kunt volgen.

• Ga na of het toegestaan is het leermateriaal dat je hebt gevonden zonder meer te mogen gebruiken en wat je er dan mee mag doen. Zoek daarvoor op de website naar gebruiksvoorwaarden of iets dergelijks. Let op: als er niets vermeld staat is de default “All rights reserved”. Mocht je het materiaal in zo’n geval toch willen gebruiken, dan kun je toestemming vragen aan de eigenaar van de website.
• Open leermaterialen zijn vaak te herkennen doordat er een icoontje van een open licentie bijgeplaatst is. Vaak zal dat een Creative Commons licentie zijn. Verderop in dit beleidsartikel is meer informatie over Creative Commons licenties te vinden. Wanneer je het leermateriaal zelf wil aanpassen moet je nagaan of de Creative Commons licentie niet de bouwsteen “ND” (Non-Derivative) bevat. Deze bouwsteen laat namelijk aanpassingen niet toe.
• Je mag in je leermateriaal altijd verwijzen naar externe bronnen, ongeacht of deze bronnen open beschikbaar zijn of niet. Je loopt dan wel het risico dat de link niet meer werkt na enige tijd als er bij de bron gewijzigd wordt. Bij open licentie mag je altijd een lokale kopie van het leermateriaal maken.
• Ga na of het leermateriaal voldoet aan de eisen die de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) stelt. Verderop in dit beleidsartikel staat meer informatie hierover en ook wie je daarbij kan ondersteunen.
• Het is belangrijk te bepalen of datgene wat je wilt gebruiken ook passend is voor jouw context. Is duidelijk welke voorkennis nodig is? Past het bij de leeruitkomsten die je wil behalen? Is het geschikt om te gebruiken bij de didactische werkvorm die je voor ogen hebt? Is duidelijk wat de studiebelasting is? Houd er rekening mee dat het tijd kost om dit te bepalen, omdat bij veel leermaterialen deze informatie niet beschikbaar is.

Er zijn diverse redenen te noemen waarom delen van jouw leermaterialen waardevol is:

• Door het te delen met je collega’s wordt het voor hen efficiënter om zelf leermaterialen te maken; het wiel hoeft niet steeds opnieuw te worden uitgevonden.
• Collega’s die jouw leermateriaal hergebruiken zullen daar in veel gevallen zelf ook aanpassingen aan doen en het aangepaste materiaal weer met jou delen. Denk bijvoorbeeld aan actualisatie van je leermateriaal of vertaling van jouw leermateriaal in een andere taal. Die aanpassingen kunnen weer waardevol zijn voor jou; de kwaliteit van jouw leermateriaal wordt daardoor beter.
• Als jouw leermateriaal wordt hergebruikt door collega’s binnen en buiten Fontys ICT kan dat bijdragen aan jouw goede reputatie.

Je kunt ervoor kiezen om je leermaterialen beschikbaar te stellen voor alleen je collega’s binnen Fontys ICT, maar je kunt ook ervoor kiezen om je leermaterialen open te stellen voor iedereen op de wereld. In het laatste geval zijn er enkele regels waar je aan moet voldoen.

In je materiaal mag je alleen gebruik maken van onderdelen waarop geen auteursrechten van derden rusten. Denk hierbij bijvoorbeeld aan:

• Afbeeldingen, geluidsopnamen, video’s
• Hergebruik van teksten van derden

De informatiespecialist van Fontys ICT kan je hiermee helpen. Deze functionaris kan ook nagaan of jouw materiaal geen auteursrechten schendt wanneer je het open wil delen.

Alle onderdelen van het leermateriaal waarvan jij de originele auteur bent mogen open worden gedeeld.

Wanneer er in jouw materiaal afbeeldingen van personen of persoonsgegevens voorkomen moet je nagaan of deze bij open publicatie geen schending van de AVG veroorzaakt. De informatiemanager van Fontys ICT kan je hierbij helpen.

Laat, voordat je het materiaal open publiceert, een collega het materiaal kritisch controleren op inhoudelijke fouten, spelfouten of andere onvolkomenheden.

Voor derden die jouw materiaal zullen vinden moet duidelijk zijn aan welke voorwaarden ze moeten voldoen om jouw materiaal te kunnen gebruiken. Deze voorwaarden staan in een Creative Commons licentie. Kies één van de volgende licenties:

• Naamsvermelding 4.0 Internationaal (CC BY 4.0) (deze licentie wordt aanbevolen door Fontys ICT)
• Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationaal (CC BY-SA 4.0)
• Naamsvermelding-NietCommercieel 4.0 Internationaal (CC BY-NC 4.0)
• Naamsvermelding-NietCommercieel-GelijkDelen 4.0 Internationaal (CC BY-NC-SA 4.0)

Zorg ervoor dat het icoontje van de door jou gekozen licentie in het materiaal zichtbaar is.

Er wordt door Fontys ICT geen platform voorgeschreven waarop je het materiaal kunt delen. Aanbevolen wordt om het nationale platform Wikiwijs te gebruiken.