Book creator
 Pagina toevoegen
Book creator
 Verwijder pagina  

 Toon boek (0 pagina/s)
 Help

Inhoud

Kwaliteitscultuur

Samenvatting
Beschrijving van de visie van Fontys ICT op kwaliteitscultuur aan de hand van zeven kenmerken.

Inleiding

Fontys ICT heeft een hoog ambitieniveau en streeft dagelijks naar excellentie. Kwaliteit en de daarbij behorende cultuur zijn vanzelfsprekende items binnen de hogeschool, die eigenaar is van een ‘brede’ bachelor ICT en een 'brede' Associate degree ICT (ten tijde van de visitatie was deze nog 'smal') met locaties in Eindhoven en Tilburg. In het najaar van 2017 heeft de visitatie van de opleidingen plaats gehad, hetgeen heeft geleid tot een excellente beoordeling.1)

Recentelijk zijn gezaghebbende rapporten2) verschenen die het onderwerp ‘kwaliteitscultuur binnen het hoger onderwijs’ adresseren. Fontys ICT herkent zich nadrukkelijk in het rapport ‘Kwaliteit in het hoger onderwijs’ van de Onderwijsraad uit 2015. Hieronder zal Fontys ICT beschrijven hoe zij zich verhoudt tot de ‘zeven kenmerken’ uit laatstgenoemd rapport en waarom zij een instituut met een sterke kwaliteitscultuur is.3)

Fontys ICT neemt sommige delen uit genoemd rapport letterlijk over. Hiervoor verkreeg zij toestemming van de Onderwijsraad. Letterlijke citaten zullen cursief tussen aanhalingstekens worden weergegeven met een voetnoot waarin bronvermelding. Daarnaast neemt Fontys ICT enige relevante aanvullingen op, die niet of in mindere mate zijn belicht in het rapport van de Onderwijsraad.

De Onderwijsraad gaat uit van zeven kenmerken op basis waarvan men kan vaststellen of een onderwijsorganisatie een sterke kwaliteitscultuur heeft:

  1. Duidelijke, gedeelde en doorleefde visie op goed onderwijs
  2. Verbeteringsgerichtheid vanuit collectief en individueel lerend vermogen
  3. Leiderschap op opleidingsniveau
  4. Ondersteunende organisatiecultuur die aanzet tot samenwerken
  5. HR-beleid dat kwaliteitsbeleid ondersteunt
  6. Grote studentbetrokkenheid
  7. Externe oriëntatie

Hieronder beschrijft Fontys ICT per kenmerk haar analyse.

1. Duidelijke, gedeelde en doorleefde visie op goed onderwijs

Fontys ICT heeft een duidelijke visie op het onderwijs en het doel ervan. Zij gaat uit van een sociaal-constructivistische benadering van leren. Het gaat hier om betekenisvol leren, waarbij ontwikkelingsgerichtheid, context en referentiekader sleutelwoorden zijn.
Deze visie is instituutsbreed geconcretiseerd aan de hand van de door Fontys ICT ontwikkelde studentnabije onderwijsvise :dicht bij de student, betekenisvol, ontwikkelingsgericht en sociaal.

Er is sprake van een continue dialoog tussen onderwijsprofessional en student. Daarnaast is er een constructieve samenwerking met het werkveld, waardoor het onderwijs betekenisvol kan worden aangepast aan actuele ontwikkelingen. Het onderwijsprogramma vertoont samenhang en er wordt vakoverstijgend gewerkt.

Bovendien bestaat er consensus over onderliggende waarden: wat wil Fontys ICT met, in en door haar onderwijs bereiken? Het onderwijs is hierbij voortdurend aan feedback en reflectie onderhevig.

Fontys ICT is sterk groeiend. Om ‘eilandvorming’ te voorkomen stuurt het instituutsmanagement op gezamenlijk eigenaarschap.4) Personeelsleden en studenten worden gezien als cultuurdragers binnen het gehéle instituut en alumni als instituuts-brede ambassadeurs. ‘Er is sprake van een cultuur van vertrouwen en openheid’. 5) Dit geldt voor beide locaties (Eindhoven en Tilburg).

Fontys ICT maakt deel uit van Fontys Hogescholen en verhoudt zich constructief kritisch tot het geformuleerde instellingsbeleid, echter met een voorkeur voor eigenzinnigheid en autonomie. Overigens past dit goed binnen de centrale besturingsfilosofie van Fontys: ‘Vrijheid in gebondenheid’.

2. Verbeteringsgerichtheid vanuit collectief en individueel lerend vermogen

Fontys ICT gaat ervan uit dat men ‘een leven lang leert’. Haar professionals zijn verweven met waarden als innovatie en creativiteit. ‘Docenten en studenten geven blijk van flexibiliteit, bereidheid tot verandering en aanpassingsvermogen’. 6) Personeelsleden en studenten worden gestimuleerd om ‘competente rebellen’ te zijn met een kritische houding tegenover zichzelf en tegenover anderen. Men voorziet elkaar van feedback en het team kent intercollegiale intervisie. ‘Er is sprake van een cultuur van met en van elkaar leren. Daarvoor worden tijd en middelen vrijgemaakt’. 7)

Op basis van een continue dialoog tussen de Fontys ICT -professional en de student komen uitkomsten van studentevaluaties niet als een verassing maar als een bevestiging van wat men al wist. Feedback wordt tussentijds opgevolgd en niet pas aan het einde van een onderwijsperiode.

Uitkomsten van tevredenheidsonderzoeken onder medewerkers geven een verwacht beeld te meer nu het management het gesprek met het team steeds nadrukkelijk aangaat. De intercollegiale communicatie is laagdrempelig en men mag fouten maken.

'Docentprofessionalisering wordt ingezet om aan het lerend vermogen te werken. Via professionaliseringsactiviteiten worden waarden zoals innovatie en verbeteringsgerichtheid uitgedragen. Daarbij worden de persoonlijke ontwikkeling en ontwikkelbehoeften van docenten gekoppeld aan leerprocessen ten aanzien van de onderwijskwaliteit. Dat geeft extra motivatie. In allerlei vormen en onder allerlei benamingen worden regelmatig bijeenkomsten van docenten en studenten belegd om het gesprek over de onderwijskwaliteit aan te gaan'. 8)

Het docententeam wordt geflankeerd door een team van Onderwijskundigen, dat verantwoordelijk is voor de begeleiding en assessments van docenten in BKO-, MKO-, en SKO-trajecten.

Het ambitieniveau is hoog. Fontys ICT verkiest excellentie boven middelmaat en ‘vonken’ boven ‘vinken’. 9) Een visitatie vanuit accreditatie wordt benaderd als een uitgelezen mogelijkheid om samen met externen te reflecteren op de kwaliteit van het onderwijs. Fontys ICT heeft de kritische blik structureel georganiseerd door zich gedurende het jaar te verhouden tot ‘critical friends’ van buiten het instituut. Daarnaast is externe kwaliteitszorg een vanzelfsprekende aanvulling op interne kwaliteitszorg.

Externe verantwoording tenslotte wordt gezien als een logisch gevolg van de maatschappelijke positie van een onderwijsorganisatie en de verantwoordelijkheid die zij draagt.

Naast de gebruikelijke instrumenten voor kwaliteitszorg en de bijbehorende PDCA-cycli beraadt Fontys ICT zich op een meer mensgerichte benadering van het onderwijsproces en is hiertoe in gesprek met het INK, ontwikkelaar van het zogenaamde IMWR-model.10) De IMWR-cirkel heeft meer ‘dynamiek’ en ‘mens’ in zich en zou een mooie aanvulling kunnen zijn op het PDCA-concept.

3. Leiderschap op opleidingsniveau

Zoals hierboven aangegeven kent Fontys een besturingsfilosofie die instituten ruimte geeft om zich te profileren. Fontys ICT zoekt die ruimte nadrukkelijk en het management heeft een duidelijke visie op onderwijskwaliteit, welke consistent wordt uitgedragen en bewaakt.

'Er wordt leiding gegeven door in openheid te communiceren en voortdurend de dialoog aan te gaan of te bevorderen’.11) Binnen Fontys ICT is een veilige onderwijsomgeving gecreëerd en ‘worden docenten en docententeams aanspreekbaar gehouden en met elkaar verbonden’.12)

Binnen Fontys ICT zijn verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie belegd. De directeur positioneert zichzelf als ‘resthiërarchie’, waardoor medewerkers zich medeverantwoordelijk en uitgedaagd voelen. Men weet zich gesteund door directeur en overig instituutsmanagement, waardoor men die uitdaging ook aandurft. Fontys ICT -Uitvoeringsmanagers en People Managers houden zelf voeling met de onderwijspraktijk door lesgevende activiteiten en door adequate communicatie met het werkveld.

4. Ondersteunende organisatiecultuur die aanzet tot samenwerken

‘'Team’ is een kernwoord bij veel opleidingen met een sterke kwaliteitscultuur. Docenten dragen als onderwijsuitvoeringsteam samen verantwoordelijkheid voor het onderwijs’. 13)

Ieder teamlid is bij Fontys ICT individueel eindverantwoordelijk voor het eigen functioneren en het eigen leren. De organisatie helpt hier bij. De organisatiestructuur is echter wel in belangrijke mate afgestemd op teamwerk.

‘Door de organisatie goed af te stemmen op het primaire proces van het onderwijs kan een gevoel van gezamenlijke verantwoordelijkheid ontstaan en ontstaat wederzijdse afhankelijkheid’. 14) Zoals eerder aangegeven is er sprake van korte lijnen tussen management, medewerkers en studenten.

5. HR-beleid dat kwaliteitsbeleid ondersteunt

Personeelsbeleid en kwaliteitsbeleid gaan hand in hand. Dat begint al aan de poort, bij de werving en selectie van nieuwe Fontys ICT -medewerkers. Om haar onderwijsvisie te kunnen verwezenlijken moet Fontys ICT de juiste mensen aantrekken. Hierbij gaat het ook om ‘ketenkwaliteit’: onderwijsleiders, onderwijsgevers en onderwijsondersteuners moeten individueel en gezamenlijk het verschil kunnen maken. Nieuwe collega’s worden bewust beschouwd als potentiële vernieuwers. ‘Er wordt vervolgens gewerkt met goede inwerkprocedures en coachingstrajecten voor nieuwe docenten. (…) Ook de bij- en nascholing wordt ingezet ter versterking van de kwaliteitscultuur. De onderwijsvisie wordt gerelateerd aan professionaliseringsactiviteiten’. 15)

De ontwikkelcyclus houdt nauw verband met de individuele bijdrage aan het primaire proces. Student-evaluaties –indien van toepassing- vormen een belangrijk onderwerp binnen de ontwikkelcyclus.

Soms kan het zijn dat de individuele wensen en/of gebleken capaciteiten van een personeelslid te zeer afwijken van het belang en de visie van de organisatie. Alhoewel binnen Fontys ICT in eerste instantie constructief wordt gezocht naar opties, durft men in het uiterste geval op een zorgvuldige manier afscheid te nemen van een werknemer.

6. Grote studentbetrokkenheid

Fontys ICT heeft ingezet op Talentontwikkeling van de individuele student. Er wordt gewerkt aan de hand van het eerder beschreven ‘Studentnabij onderwijs’. Hierbij wordt in de eerste plaats gekeken naar mogelijkheden van een student en niet naar deficiënties. ‘Er is aandacht voor de ontwikkeling van de student als persoon; veelal afgestemd op de omgangsvormen en professionele waarden en normen van het beoogde beroep’. 16) De student wordt bewust niet gezien en behandeld als klant, maar als volwaardig gesprekspartner binnen Fontys ICT . Uit evaluaties blijkt dat de studenten deze benadering herkennen.

Nu het curriculum van Fontys ICT een dynamisch karakter heeft, ligt het voor de hand dat de student hierin naast het werkveld invloed kan uitoefenen. Studenten maken echter niet formeel deel uit van het Fontys ICT -Ontwikkeloverleg (enigszins vergelijkbaar met een curriculumcommissie).

Hierboven is beschreven op welke wijze de participanten binnen Fontys ICT zich tot elkaar verhouden. Ook de student wordt uitgedaagd en uitgenodigd om een bijdrage te leveren aan goed onderwijs. Fontys ICT ziet de groei van een student als individuele vorming in synergie met Fontys ICT -professionals, medestudenten en werkveld. De Onderwijsraad spreekt in dit verband over de al dan niet ‘maakbare’ student. 17)

Het instituut heeft een IMR (instituutsmedezeggenschapsraad) en een GOC ( gemeenschappelijke opleidingscommissie). Daarnaast is er een studievereniging en worden alumni periodiek uitgenodigd. De wijze waarop de studievereniging functioneert, is aan heroverweging toe. Het alumnibeleid wordt herzien, waarbij Fontys ICT de alumnus niet langer beschouwt als een oud-student, maar als een Fontys ICT -student in de volgende fase van zijn leerproces. Fontys ICT wil alumni meer en beter betrekken bij het primaire proces. Dit past ook binnen de filosofie ‘een leven lang leren’.

7. Externe oriëntatie

Fontys ICT is sterk extern gericht. Zij is op structurele basis in gesprek met het werkveld. Het gaat hier om de Strategische Raad van Advies, Werkveld Advies Commissies (WAC's), Gecommitteerden, Partners in Education (PiE) en stagebegeleiders. Daarnaast is zij geregeld in dialoog met externe adviseurs van één van de gecertificeerde evaluatiebureau’s.

Landelijk maakt Fontys ICT onder meer deel uit en is voorzitter van platform HBO-I en van een verband van tien brede bacheloropleidingen ICT. De tien ICT-opleidingen kijken bij elkaar mee bij afstudeerzittingen en voelen een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het ICT-onderwijs.

Maatschappelijke ontwikkelingen en innovaties in het werkveld worden op de voet gevolgd. Het instituut spiegelt zich aan nieuwe inzichten vanuit politiek, wetenschap of anderszins. ‘Omgevingsbesef is een motor voor verbetering’. 18)

Onderzoek en Lectoraten krijgen voldoende aandacht. Docenten en studenten zijn zich in toenemende mate bewust van het belang van de onderzoekscomponent binnen het onderwijs en er wordt naar gehandeld.

Internationalisering is een zogenaamd ‘ambitiethema’ van Fontys ICT . De nadere ontwikkeling van internationalisering wordt gefaciliteerd en onder de aandacht van collega’s en studenten gebracht. Buitenlandse stages worden gestimuleerd. Er zijn samenwerkingsverbanden met buitenlandse onderwijsinstellingen.

Fontys ICT heeft –naast haar Nederlandstalige voltijdse bachelor- een omvangrijke Engelstalige bachelor en twee deeltijdse opleidingen (bachelor en AD). Laatstgenoemde onderwijsvarianten staan ook in belangrijke mate garant voor externe oriëntatie. Daarnaast voert zij inmiddels ook een brede Ad in voltijd.

Tenslotte

Fontys ICT zag de meest recente visitatie in het najaar van 2017 met vertrouwen tegemoet en zag deze als een momentum om in een dialoog met externe deskundigen scherp te stellen en te leren. Fontys ICT zag zichzelf bovenal als een excellente onderwijsorganisatie met een sterke kwaliteitscultuur, hetgeen in 2018 met de kwalificatie 'excellent' bevestigd werd door de NVAO.

Bronnen

Overige bronnen

, , ,
1)
Visitatie in het kader van de Accreditatie door de NVAO
2)
Zie hieronder bij: Overige bronnen
3)
(Onderwijsraad, 2015, pp. 19 - 24)
4)
Fontys ICT heeft momenteel +/- 4.000 studenten en +/- 350 medewerkers
5)
(Onderwijsraad, 2015, p. 20)
6) , 7) , 8)
(Onderwijsraad, 2015, p. 21)
9)
Vergelijk Mathieu Weggeman, Nederlands bedrijfskundige, organisatieadviseur, en hoogleraar organisatiekunde aan de Technische Universiteit Eindhoven gespecialiseerd in kennis- en innovatiemanagement. Zie voor enkele van zijn publicaties en presentaties op deze pagina onder: Overige bronnen
10)
(INK, 2016)
11) , 12) , 13) , 14)
(Onderwijsraad, 2015, p. 22)
15) , 16) , 17)
(Onderwijsraad, 2015, p. 23)
18)
(Onderwijsraad, 2015, p. 24)